Świat jest baśnią

Jostein Gaarder, Dziewczyna z Pomarańczami

Wydawnictwo Jacek Santorski & Co

Jostein Gaarder (ur. 1952) zyskał rozgłos jako autor Świata Zofii (1991), świetnej powieści wprowadzającej młodzież zarówno w historię filozofii, jak i filozoficzny sposób myślenia. Dostałam ją, gdy miałam jedenaście lat i najpierw czytałam ją razem z Tatą, później sama. Filozofię lubię do dziś (nie minęło zresztą aż tak wiele czasu). Norweski autor napisał jeszcze wiele innych książek, oryginalnych, ciekawych, skłaniających do myślenia i stawiania pytań. Napisał też Dziewczynę z Pomarańczami.

Gaarder sięga po ulubioną chyba formę listu, wiadomości od nieznanego czy tajemniczego nadawcy i wariacji na jej temat: wykorzystał ją w Świecie Zofii, w Tajmenicy Bożego Narodzenia i tu – a może gdzieś jeszcze? Innych książek jeszcze nie czytałam. Tym razem piętnastoletni Georg otrzymuje odnaleziony po latach list od swojego zmarłego ojca – ojca, którego ledwie pamięta (czy w ogóle pamięta?), bo w chwili jego śmierci miał niespełna cztery lata. Co można napisać komuś, komu chciałoby się przekazać wszystko, swoją wiedzę, doświadczenie, a przede wszystkim – ogromną miłość, gdy wiadomo, że nie będzie się miało takiej okazji? Mężczyzna snuje opowieść o Dziewczynie z Pomarańczami, spotkaniu, które odmieniło jego życie, o miłości i wszechświecie. Okazuje się, że dzięki tej krótkiej historii daje Georgowi wszystko, czego ten mógłby oczekiwać: daje poznać mu siebie, dzieli się swoimi refleksjami na temat życia i świata, opowiada o tym, co najważniejsze i inspiruje syna do działania. Co jakiś czas chłopak wplata w opowieść swoje komentarze i powstaje z tego oryginalny dwugłos, a historie ojca i syna ładnie się uzupełniają. Bardzo ciekawymi fragmentami są też wstawki o kosmosie – nadają właściwą perspektywę całości, a poza tym są po prostu interesujące.

Sama historia Dziewczyny z Pomarańczami jest piękna i bardzo baśniowa. Są tu zbiegi okoliczności, przeznaczenie, znaki przepowiadające przyszłe zdarzenia, reguły, do których trzeba się dostosować. Jest miłość i jest cierpienie. Sam zresztą narrator co rusz tę baśniowość podkreśla, przypomina, wskazuje - dlatego też idealna miłość nie budzi zastrzeżeń: taka idealna właśnie ma być. Historia niewątpliwie ma swój urok i mimo mojego sceptycyzmu całkiem mi się podobała, a miejscami nawet wciągnęła, choć już na początku się domyśliłam (czy raczej zgadłam), kim jest Dziewczyna z Pomarańczami. Zresztą opowieść o wielkim uczuciu jest tylko pretekstem do postawienia najważniejszego pytania, pytania, na które każdy sam musi sobie odpowiedzieć – i tu znów wkraczamy w krąg filozoficznych rozważań - filozoficznych na bardzo życiowym poziomie.

Mimo to lekturę zaliczam do średnio udanych. Książka, mimo tak niewielkiej objętości, jest przegadana. O ile nieporadny sposób pisania Georga można uznać za stylizację – w końcu chłopak ma piętnaście lat, więc całkiem wiarygodnie to wypada – o tyle melodramatyczny ton ojca, ciągłe "podsumowania", powtórki i powroty do tych samych kwestii mimo nieustannego podkreślania, jak mało czasu mu zostało (!), rozwodzenie się nad tym, czemu nie będzie się nad czymś rozwodził (!!!), zarzucanie czytelnika pytaniami, które powinien sam chcieć postawić (?) i do znudzenia nachalne podkreślanie, jak bardzo Dziewczyna jest zagadkowa – bardzo mnie to wszystko irytowało (tak, łatwo się irytuję). Tajemniczość chyba powinna mówić sama za siebie i nie trzeba jej podkreślać na każdej stronie? Czytając recenzje tej książki nie mogę uwierzyć, że innym to wszystko nie przeszkadzało i bezkrytycznie się nią zachwycają. Nie wiem, nie rozumiem. Mnie to drażniło okropnie.

Nie przekreślam Gaardera, bo moje wcześniejsze doświadczenie było jak najbardziej pozytywne, ale tym razem bardzo się rozczarowałam. Ot, nie najlepiej napisana powiastka filozoficzna dla młodzieży, z której można wyciągnąć coś dla siebie, ale można się też zmęczyć i zdenerwować.

Czekam na lincz :)

Moja ocena: 5/10.