"NASZ CZAS SIĘ KOŃCZY..."

O tej nie potrafię opowiedzieć, ale nie mogę nie powiedzieć.

Opowiadają dzieci, które nigdy nie były dziećmi: urodzone tuż przed II wojną światową albo w jej trakcie. Dzieci, które zamiast kolorowych patyczków w szkolnej ławie uczyły się liczyć na spadających bombach. Które zamiast biegać po parku, poznały wszystkie smaki rosnącej w nim trawy, bo to jedyne, czym mogły oszukać puste żołądki. Które nigdy nie przestały czekać na tatę wracającego z wojny...

Siedmiolatki, które nie zdążyły objąć młodszego rodzeństwa, zanim je rozstrzelano. 

Pięciolatki błąkające się po wsiach w poszukiwaniu kogoś, kto je przygarnie. 

Dziesięciolatki, które marzyły o tym, żeby dostać do ręki karabin. 

Wszystkie głodne. Wszystkie przerażone. Wszystkie rozpaczliwie same. Cudem ocalone. Pytają Aleksijewicz:

Jak żyję? Niech mi pani wytłumaczy...

Kim oni są? Czy to ludzie? Pierwsze dni wojny...

I próbują ocalić tych, którzy żyją już tylko w ich wspomnieniach. Rozszarpanych. Rozstrzelanych. Pogrzebanych żywcem. Umierających z głodu, pozbawionych domu, samotnych rówieśników.

Czy my kiedykolwiek byliśmy dziećmi?

We wspomnieniach powraca jak mantra: nie chcę wspominać... ale trzeba opowiedzieć.

Taisa, lat 7*:

Zapamiętywałam śmierć...

Wala, lat 11:

Nie chcę wspominać. Ale trzeba opowiedzieć ludziom o swoim nieszczęściu. Trudno samej płakać...

Wala, 12 lat:

Jesteśmy ostatnimi świadkami. Nasz czas się kończy. Powinnyśmy mówić...

To migawki. Pojedyncze zapamiętane obrazy, czasem nazwiska, okruchy wspomnień dźwiganych przez pół wieku. Ból, na który nie ma słów.

Jak opowiedzieć o czymś, co przechodzi ludzkie pojęcie, nie mieści się w języku, rozsadza myśli?

Jak zrozumieć, kiedy się nie widziało na własne oczy, do czego zdolny jest człowiek?

Jak pojąć desperację uwięzionych w Leningradzie, kiedy się nie wie, co to głód?

Jak współodczuwać z cierpieniem dzieci odartych ze wszystkiego, kiedy się nie doświadczyło strachu?

I to wszystko? Wszystko, co zostało po czymś tak strasznym? Kilka dziesiątek słów... Dźwięki... Nieustannie mnie to zdumiewa.

Jak nie spróbować zrozumieć?

*Wiek dzieci w dniu rozpoczęcia wojny z Niemcami

Swietłana Aleksijewicz, Ostatni świadkowie. Utwory solowe na głos dziecięcy

Wydawnictwo Czarne