Tytani promieniotwórczości

Barbara Goldsmith, Geniusz i obsesja. Wewnętrzny świat Marii Curie

Wydawnictwo Dolnośląskie

Maria Curie-Skłodowska zafascynowała mnie w momencie, gdy przeczytałam W poszukiwaniu światła – wspaniałą książkę dla starszych dzieci. Od tamtej pory wciąż miałam ochotę na więcej, bardzo chciałam przeczytać jakąś poważniejszą i obszerniejszą biografię wielkiej uczonej. Taką książką jest właśnie Geniusz i obsesja.

Zwykle mało uważnie oglądam okładki, więc często umykają mi szczegóły w postaci opisu treści czy nawet autora, jeśli nie jest to ktoś dobrze znany. Tym razem było podobnie – bardzo się zdziwiłam, kiedy w pierwszym rozdziale natknęłam się na słowa: Polska była niegdyś potężnym i silnym krajem. W drugiej połowie XVIII wieku dostała się jednak pod zabór Rosji, Prus i Austrii (...). Dopiero wtedy zerknęłam na okładkę – no tak, autorka jest Amerykanką :) To wiele wyjaśniło. Z jednej strony śmiesznie było czytać delikatny rys historyczny, który każdy Polak ma w małym palcu, z drugiej – ciekawie było zobaczyć, jak to opisuje ktoś zupełnie z zewnątrz, dla kogo Polska to tylko jeden z wielu krajów.

Barbara Goldsmith wykonała dobrą robotę, przedstawiając życie wielkiej uczonej od wczesnego dzieciństwa aż do śmierci w wieku sześćdziesięciu siedmiu lat. Opowieść jest uporządkowana, poszczególne wątki zrównoważone, a całość pełna cytatów z pism samej Marii, jej córek i innych im współczesnych, dzięki czemu pozwala choć trochę lepiej wyobrazić sobie tę niesamowitą kobietę. Obraz Marii jest złożony i starannie odmalowany: autorka stara się nie oceniać, powołuje się na różne źródła, odbrązawia pomnik, ale jednocześnie okazuje zrozumienie niedoskonałemu człowiekowi, który się spod tej posągowej skorupy wyłania. Z kart książki patrzy na nas kobieta silna, zdeterminowana, wybitna, ale też niesamowicie wrażliwa, skryta i nieumiejąca okazywać uczuć; kochająca córki, ale kochająca je na swój sposób. Jej relacja z dziećmi zajmuje sporo miejsca w tej opowieści, bo jest trudna do uchwycenia i niejednoznaczna – a przy tym bardzo ciekawa, bo wiele mówi o Marii Curie jako o człowieku. Podobnie zresztą jak jej kontakty z rodzicami, małżeństwo z Piotrem Curie czy późniejszy związek z Paulem Langevinem. Życie prywatne jest co prawda na drugim planie – nauka zawsze była najważniejsza – ale dowiadujemy się o nim naprawdę sporo.

Trochę wbrew podtytułowi (Wewnętrzny świat Marii Curie) Goldsmith skupia się nie tylko na samej uczonej, ale na całym środowisku naukowym. Dla mnie to zaleta tej biografii: autorce udało się sportretować wielu interesujących ludzi otaczających Marię, a także uchwycić liczne związki i antagonizmy pojawiające się w tym zamkniętym światku nauki. Ciekawa atmosfera, przypominająca mi wyścig odkryć, który obserwowałam w Stuleciu chirurgów, podobne problemy, rozczarowania i sukcesy. Skłodowska przez całe życie musiała walczyć o swoją pozycję i wciąż udowadniać, że należy jej się uznanie i szacunek, że nie była „pomocnicą“ Piotra, a jego pełnoprawnym partnerem w prowadzonych badaniach, że kobieta może i powinna zostać doceniona za swoje osiągnięcia. Przetarła szlak kolejnym wybitnym przedstawicielkom swojej płci i choć wiele ją to kosztowało, na zawsze pozostała symbolem kobiety odważnej, bezkompromisowej, śmiało wkraczającej w świat należący do tej pory do mężczyzn.

Autorka dość dokładnie (z punktu widzenia laika) opisuje kolejne etapy odkryć, opowiada też o wojennych losach naukowców, ciągłych problemach finansowych państwa Curie, ich warunkach pracy, stanie zdrowia, światowej fascynacji radem, który w okresie szczytowej popularności dodawano niemal do wszystkiego, z kremami odmładzającymi na czele – właściwie o wszystkim, o czym można było napisać. Poznajemy wielu naukowców jako zwykłych – choć wybitnie zdolnych i poświęconych swojej pasji – ludzi. Sprawia to, że wewnętrzny świat Marii Curie usuwa się momentami w cień: chciałoby się więcej, dokładniej; z drugiej strony wszystko, co opisuje Goldsmith, jest fascynujące.

Książkę czyta się jak dobrą powieść, bardzo mnie wciągnęła i nie nużyły mnie nawet opisy doświadczeń (a chemik czy fizyk ze mnie żaden) – niewykluczone, że autorka dostosowała je do poziomu odbiorcy tak samo, jak historię Europy, przy czym na tym polu łatwiej mi to było zauważyć :) W każdym razie język jest prosty, a autorka wyjaśnia wszystko, jak umie najlepiej (rozbawiła mnie jedynie adnotacja przy promieniach X: X jest symbolem niewiadomej w matematyce).

Biografia jest bardzo ładnie wydana, pierwszy raz widzę takie rozwiązanie graficzne (żywa pagina po lewej, odkreślona wraz z numerem strony):

Są fotografie, jest obszerna bibliografia. Szkoda tylko, że książce przydałaby się solidna korekta: jest dużo błędów interpunkcyjnych, są też językowe i inne, zdarzają się na przykład zdania w stylu wielu jej rówieśników było o rok lub dwa lata starszych czy Po opublikowaniu w 1910 roku swojej dwutomowej Rozprawy... kilku naukowców zareagowało z ledwie skrywaną zazdrością („swojej“ – chodziło oczywiście o Skłodowską). Mimo to warto.

Geniusz i obsesja to nie tylko świetny portret genialnej kobiety, pionierki w swojej dziedzinie – to historia pierwszych okryć w dziedzinie promieniotwórczości, kroki po omacku, wielka fascynacja całkiem nowymi możliwościami i wielkie zagrożenie. Obraz o wiele szerszy i pełniejszy niż tylko skupiający się na Marii Curie, choć to ona jest główną bohaterką opowieści. A może rad?

Moja ocena: 7/10.

Za książkę bardzo dziękuję Grupie Wydawniczej Publicat.