W świecie kobiet

Oksana Zabużko, Siostro, siostro

Wydawnictwo W.A.B., seria Z miotłą

Oksana Zabużko (ur. 1960) jest ukraińską pisarką, poetką i eseistką, a także doktorem filozofii. Jej najsłynniejszy tekst to powieść zatytułowana Badania terenowe nad ukraińskim seksem (1996). Zbiór opowiadań Siostro, siostro (2003) został na Ukrainie uznany za książkę roku.

W książce znajdziemy sześć opowiadań oraz krótką autobiografię. Bohaterkami wszystkich tekstów są kobiety: matki, żony, córki, siostry, koleżanki, sąsiadki. Autorka portretuje je w różnym wieku, różnych sytuacjach, różnych rolach i obarcza różnymi problemami. Jest tu historia dwóch sióstr, które całe życie były sobie wrogie; dwóch przyjaciółek ze szkolnej ławy, których relacja jest skomplikowana, fascynująca, bardzo silna, a jednocześnie tymczasowa – co nie znaczy, że nieprawdziwa! Jest opowieść o kobiecie, której życie w telewizyjnej rzeczywistości stopniowo nabierało coraz więcej realizmu, by w końcu pokonać jej prawdziwe "ja".

Najbardziej podobało mi się pierwsze, tytułowe opowiadanie – Siostro, siostro. Bohaterka, Darcia, tęskni za nienarodzoną siostrą – siostrą, którą zawsze chciała mieć, a dla której nie starczyło już miejsca w ciasnej i trudnej ukraińskiej rzeczywistości. Bo objąć, ochronić, zasłonić matka mogła tylko jedno dziecko. Całe opowiadanie jest skierowane do dziewczynki (narrator mówi "ty"). Zdania są bardzo długie: jakby Zabużko kropki zastąpiła przecinkami, co daje ciekawy efekt czegoś w rodzaju gorączkowego szeptu. Bardzo dobrze wpasowuje się taki styl w tę historię, zdradzającą sprawy, o których się nie mówi, opisującej tęsknotę, pragnienie, ból. Opowiadanie jest bardzo krótkie, ale wiele w nim emocji, które autorka świetnie oddała. Trudno mówić o portretach psychologicznych, jednak poznajemy dość, by zrozumieć postępowanie i uczucia  zarówno matki, jak i córki. To bardzo poruszający tekst i zrobił na mnie największe wrażenie.

Niestety podobnym stylem napisane są inne opowiadania (na przykład następne, Dziewczynki) i to, co było atutem w jednym tekście, staje się na dłuższą metę nużące – gdy czytam zbiór opowiadań, chciałabym, aby się między sobą wyraźnie różniły. I jeszcze jedno zastrzeżenie – Zabużko odwołuje się do mitów, podań, schematów funkcjonujących w świadomości kulturowej. Czym innym jest jednak twórcze wykorzystanie tekstu kultury, a czym innym przepisanie go ze zmianą dekoracji. Według mnie trudno powiedzieć, że Bajka o kalinowej fujarce przywodzi na myśl Balladynę (tak czytamy na okładce) – toż to dokładnie ta sama historia.

Nie można odmówić Oksanie Zabużko umiejętności portretowania, celnego ujmowania cech charakteru, emocji, mechanizmów rządzących kobiecymi działaniami. Opowiadania poruszają różne problemy i treściowo każde jest inne. Bardzo rozczarował mnie za to język autorki, oryginalny, ale tylko przez chwilę. Przy kolejnych tekstach coraz bardziej się męczyłam i częściej sprawdzałam, ile zostało mi do końca.

Uważam, że po książkę warto sięgnąć: dzięki temu, że są to opowiadania, w dowolnej chwili można sobie dalszą lekturę darować, a ocalić mimo to pewną zamkniętą całość. Mnie na razie tyle wystarczy.

Tytułowemu opowiadaniu dałabym 8 punktów. Całość oceniam na 5/10.