Piątkowe spotkanie z poezją - Krzysztof Karasek

Krzysztof Karasek (ur. 1937) to poeta, eseista, krytyk literacki. Z ciekawostek – studiował na AWF-ie i filozofię na UW, co według mnie stanowi bardzo ciekawe połączenie. Jest autorem bardzo wielu tomików poetyckich, między innymi Godzina jastrzębi, Prywatna historia ludzkości, Dziennik rozbitka, Maski czy Gry weneckie, a także kilku publikacji eseistycznych. Uważa się go za jednego z ważniejszych twórców Nowej Fali. Ja miałam okazję przeczytać zbiorek Gondwana i inne wiersze: Gondwana z baśni/ na granicy powiek/ otwarta jak ziemia.

Źródło zdjęcia.

Utwory Karaska są bardzo specyficzne, żeby nie powiedzieć: dziwne (początek jednego z nich: Cały świat zamazuje się i drży/ a twój samochód staje się zbiegłym nożem). Niby pisze o kondensacji znaczeń i pozbawianiu wierszy jakichkolwiek miejsc pustych, tymczasem jego wiersze nie raz wydały mi się właśnie przepełnione słowami. Do tego dość pesymistyczna wymowa (Szloch istnienia/ byłby właściwszym wyrazem/ to najgłębsza muzyka człowieczeństwa albo Jestem umęczony/ narodzinami). Mimo tej dziwności – a może właśnie dzięki niej – utwory są intrygujące, a niektóre fragmenty bardzo mi się podobały:

Boję się tylko jednego, dodaje.

Zastąpienia cichej melodii wiecznego piękna

głuchym krzykiem powszedniego dnia.

Albo

Istnieją chwilę, gdy trzeba milczeć

aby przez szum deszczu

usłyszeć trzepot skrzydeł

Jednak to były raczej nieliczne wyjątki. Za to – chociaż wiersze nie do końca do mnie przemówiły – bardzo spodobało mi się, jak Karasek mówił o poezji w posłowiu:
Od kiedy wydałem pierwszą książkę, moja koncepcja poezji, zadania, które stawiałem przed nią i które ona przede mną stawiała, zmieniały się kilkakrotnie. Najpierw były to postulaty społeczne, potem etycznej i filozoficznej natury (...). Poezja jest ścieśnianiem, mową bardziej zgniecioną, sprasowaną, ścisłą, a zarazem bardziej pojemną niż inne (...). Żyjemy w rozrzedzonym powietrzu języka. Z jednej strony nieplewiony obszar mowy, z drugiej poezja, która z chirurgiczną precyzją oczyszcza go z tkanki łącznej czy, jakby ktoś mógł powiedzieć, tłuszczowej (...). Słowo w poezji jest wyzwaniem, a także rytuałem. Wyłonione ze świata absolutu, asemantyczności, samo ustawia się na granicy semantyki i tajemnicy. Mowność pozbawia ją gęstości, zatem znaczenia i ekspresji, więc porzuca mowność (...). Mowa poniża język, poezja go wywyższa. Sztukę sztuką czynią kontrasty.

A tutaj kilka wierszy, żebyście mogli sami ocenić:

***

Niektóre osoby są wynikiem braku innych.

Miłość na przykład. Przychodzi czas

i pora,

mężczyzna spogląda na kobietę

i odnawia się

mit o potopie.

Wszyscy w tym pokoju

znają się od zarania dziejów.

Król zjada jabłko

i zostaje wyrzucony z raju –

Bóg pomylił go z Ewą.

Użycie młota przesądza precyzję ruchów.

Widziałem kiedyś klatkę poczukującą ptaka.

Jestem najgorszy w tym co robię najlepiej

(śnię sen, który okazuje się plagiatem).

Niektóre zdarzenia są wynikiem braku innych.

***

Od wiersza do wiersza

kulejąc

przedzierając się przez zasieki

niesterowną łodzią

wbrew prądowi

po pas w bagnisku

od kamienia do zdziwienia

od drogowskazu do bezdroża

przemilczanym światłem

wykrzyczaną ciszą

Od wiersza do wiersza

od kamienia węgielnego

do nagrobnego A także tego

który zalega w płucach

który płynie ciemnym powietrzem

Raz i na zawsze

teraz i nigdy więcej

płynąc i płonąc

idąc i stojąc

skulony

wyprostowany

w poszukiwaniu gwiazdy

***

Prośba

Ojcze, założycielu dynastii,

bacz na słowa nieumiejętnego czeladnika

w których płynie krew powietrza, słowa

które pisze ręka. To pióro

wydarte ze skrzydła dzikiej gęsi

płynie przez czas uskrzydlony, upowietrzone,

ku nowej perspektywie lotu.

Przekazywane z ręki do ręki,

stopione z rytmem mowy faluje na wietrze

jak chorągiew w Dniu Niepodległości,

niech przelotu jaskółek przez źrenicę oka

nie skazi laser północy. Niech stanie się świadkiem,

niech napełni nas zagadką lat przyszłych

mijających nie na zgiełku i buncie

lecz w bełkocie sylabowca

litanii lub heksametru

ojcze założycielu, ojcze prawodawco

nad przepaścią mowy.

Jeśli ktoś miałby ochotę sam się zmierzyć z Karaskiem, tomik Gondwana i inne wiersze wędruje do zakładki Wymienię.