Fantastyka dla opornych

Urszula K. Le Guin, Najdalszy brzeg 
Wydawnictwo Fantom Press

Urszula K. Le Guin jest znaną i uznaną, niemłodą już, amerykańską autorką wielu książek fantastycznych. Do najbardziej popularnych należy cykl Ziemiomorze, obejmujący w tej chwili pięć powieści. Czarnoksiężnik z Archipelagu był jedną z moich pierwszych lektur fantasy i - mimo że za wiele takiej literatury nie czytam - bardzo mi się spodobał. Drugą część przeczytałam parę lat temu w oryginale, a do trzeciej dotarłam dopiero niedawno. Szkoda, że z takimi dużymi przerwami, cieszę się jednak, że udało mi się wrócić do Ziemiomorza.

Na wyspach źle się dzieje: z krańców Archipelagu dochodzą do Roke wieści, że magia zanika. Czarnoksiężnicy tracą zdolność tkania zaklęć, zapominają prawdziwych imion rzeczy. Z takim samym problemem przybywa do magów Arren, siedemnastoletni książę. Po naradzie z Mistrzami arcymag Krogulec postanawia wyruszyć na poszukiwanie odpowiedzi i podjąć próbę uratowania świata – jakkolwiek banalnie to brzmi. Zabiera ze sobą Arrena.

Powieści Le Guin są specyficzne. Wyróżniają się, co mnie dziwi od samego początku, niewielką objętością: zwykle sięgając po fantastykę trafiamy na tomy mające 500, 600, 700 stron. A tutaj – zaledwie 260. Mimo to nie mam wrażenia skrótowości i pobieżności, jak to na przykład było podczas lektury Księcia Mgły Zafona. Akcja sprawnie się rozwija, ale jest też miejsce na opisy przemierzanych miejsc i charakterów oraz dialogi, które odgrywają tu niebagatelną rolę. Przygody przygodami, ale autorka poświęca sporo uwagi relacji Arcymaga z chłopcem oraz przyspieszonemu dojrzewaniu następcy tronu (nie mogę tu nie zauważyć, że siedemnastoletni chłopak dwukrotnie płakał, a kolejne dwa razy powstrzymał łzy ostatkiem sił). Le Guin ma niesamowitą zdolność wyczarowywania atmosfery wyjątkowości, inności i kompletności świata za pomocą naprawdę niewielu słów – i to mi się bardzo w jej książkach podoba.

Fantastyczny jest główny bohater cyklu, Ged. Mądry, opanowany, a jednocześnie ludzki: czasem zirytowany, czasem ironizujący; o wielkiej mocy, ale używający jej tylko wtedy, gdy to konieczne. Prawdziwy nauczyciel i przewodnik. Wiarygodna i wspaniała postać. Również Arren z płaczliwego i porywczego młodzieńca zmienia się w zrównoważonego, doświadczonego następcę tronu, który poznał własne słabości, lecz przez to nauczył się również mierzyć swoją moc. Cenna lekcja.

Autorka w swoje powieści wplata refleksję nad fundamentalnymi wartościami; pyta o dobro i zło, o śmierć i życie, o istotę człowieczeństwa. Jest tego tak wiele, że miejscami fabuła wydaje się jedynie pretekstem do filozoficzno-egzystencjalnych rozważań; przypomina mi przypowieść – chociaż nie zawsze zgadzam się z myślą pisarki. Niektóre fragmenty budzą mój sprzeciw, na przykład gdy rozmowę z Arrenem na temat smoków – mądrych, ale skąpych, chciwych, bezlitosnych i zdradzieckich – Ged kwituje takimi słowami: A przecież gdybym miał zapomnieć lub żałować wszystkiego co kiedykolwiek zrobiłem, to chciałbym pamiętać jedno: smoki krążące wysoko na wietrze o zachodzie słońca nad zachodnimi wyspami – i to mi wystarczy. Brzmi to tak, jakby nie szkodziło, że stworzenia są okrutne i pyszne, skoro są jednocześnie wspaniałe. Albo gdy Arcymag stwierdza, że Życie też jest straszne, i trzeba się go bać i sławić zarazem. Nie potrafię się z tym zgodzić. Jednak różnice poglądów tylko nieznacznie zmniejszały mi przyjemność lektury.

Wiele też w książce mądrych fragmentów i myśli, z którymi nie da się nie zgodzić. Na przykładzie Coba widzimy, że nie ma w życiu drogi na skróty, że odrzucając śmierć, odmawiamy sobie życia, a sprzedając wszystko za mrzonki nigdy nie osiągniemy szczęścia i pokoju: pustka w nas będzie niemożliwa do zapełnienia. Sam mag rozumie swój błąd i nie sposób go moim zdaniem potępić: zamiast człowieka złego i bezlitosnego widzimy nieszczęśliwego i zagubionego – bo nie potrafi zawrócić z obranej przez siebie zgubnej drogi. Tak naprawdę nie ma w tej książce zła, jedynie zaślepienie, błądzenie... potrzeba pomocy. Warto tak patrzeć na tych, którzy wydają się stanowić zagrożenie.

Przyjemność lektury trochę psuły liczne błędy, ale być może w nowym wydaniu już tego nie ma. Książka godna polecenia nie tylko miłośnikom fantastyki (bo do takowych się osobiście nie zaliczam, choć od czasu do czasu nie pogardzę). A może nawet szczególnie nie-fanom, bo od tradycyjnych schematów ta powieść z pewnością odbiega. Tylko koniecznie sięgnijcie po inne wydanie.

Moja ocena: 7/10.