"Obym nigdy tego nie zapomniał"

Robert Maciąg, Rowerem w stronę Indii. Wśród dobrych ludzi

Wydawnictwo Bernardinum, Biblioteka Poznaj Świat

Robert Maciąg (ur. 1974) jest oczywiście Polakiem, ale obecnie mieszka w Londynie. Z zawodu jest pedagogiem specjalnym, z zamiłowania – podróżnikiem i fotografem. Pierwsza jego książka była tematycznie bardzo podobna: to Rowerem przez Chiny, Wietnam i Kambodżę. Rowerem w stronę Indii jest podobno znacznie lepsza (tak zapewnia nas na okładce Wojciech Cejrowski). Literaturę podróżniczą uwielbiam, serię Biblioteka Poznaj Świat również, a pomysł na gigantyczną wycieczkę rowerową wydał mi się fascynujący: byłam ciekawa, jak wygląda świat z perspektywy siodełka rowerowego.

Autor wyruszył na wyprawę ze swoją drugą połową, Anią (ukłony w jej stronę, nie wyobrażam sobie takiej podróży!). Razem przejechali Turcję, Iran, Pakistan i Indie, by dotrzeć do Himalajów. Każdy kraj to osobny rozdział książki, inne obrazy, inne szczegóły, inni ludzie. Przede wszystkim ludzie, na co zresztą wskazuje podtytuł książki. Podróż była z założenia niskobudżetowa, Robert i Ania wielogwiazdkowe hotele omijali szerokim łukiem, kiedy tylko mogli, najczęściej spali na kempingach lub u niezwykle gościnnych miejscowych, którzy zawsze musieli zaprosić, poczęstować, pomóc, obdarować, wesprzeć. Maciąg wielokrotnie podkreślał, jak ratowali ich z opresji zupełnie nieznani mu ludzie, jak wystarczyło poprosić o pomoc, by natychmiast ją otrzymać, jakim szacunkiem ich darzyli oraz jak hojni i otwarci byli mieszkańcy krajów uważanych za niegościnne czy nawet wrogo nastawione. Stereotyp rozprysł się na drobne kawałki w zderzeniu z barwną, ciepłą, pełną uśmiechów rzeczywistością.

Książka zmienia się wraz z kolejnymi przebytymi kilometrami. Najmniej podobał mi się rozdział pierwszy, o Turcji, najbardziej – ostatni. Autor wymienia mnóstwo szczegółów i szczególików, opisuje spotkanie tu i spotkanie tam, postój w jednym miejscu i odpoczynek kilkadziesiąt kilometrów dalej. Mijani ludzie migają jak w kalejdoskopie i pozostaje tylko ogólne wrażenie: barwność, gościnność, hałas i chaos. Im dalej jednak bohaterowie docierają, tym większy – zdaje się – porządek w relacji Maciąga, większe skupienie i wyciszenie. Kilometry przebyte na rowerze sprzyjają refleksji, bo krajobraz nie zmienia się tak szybko, a na czymś trzeba skupić myśli, gdy żar leje się z nieba, a trasa biegnie wciąż pod górę. Rozdział dotyczący Indii był zdecydowanie dłuższy niż poprzednie i tam dopiero udało mi się poczuć ten klimat, zobaczyć fragment innego świata. Ostatni natomiast, „Himalaje“, był piękny: tu na pierwszy plan wysunęła się sama podróż rowerami, a nie okolica (zwłaszcza że Maciąg był tam już któryś raz): trudy pokonywania kolejnych kilometrów wzniesień po żwirze, zmagania z chorobą wysokościową, wyczerpanie i pokonywanie siebie. To było takie inne i naprawdę ogromnie mi się podobało. Wcześniej rowerowe perypetie też zajmowały sporo miejsca, ale chyba bardziej mi wadziły niż mnie interesowały; nie wiem, czy z czasem przyzwyczaiłam się do innego podejścia podróżnika, czy to jego sposób opowiadania się tak zmienił – w każdym razie odbiór był już zupełnie inny.

Autor wielokrotnie podkreśla, że w podróży najważniejsze jest dla niego spotkanie z drugim człowiekiem, i to w tej książce widać, choć nie jest to do końca spojrzenie, jakiego szukam w tego typu książkach. To relacja z człowiekiem jako człowiekiem po prostu: życzliwym, uśmiechniętym, zwyczajnym, takim samym na całej kuli ziemskiej; nie z człowiekiem jako Innym. Znalazło się też oczywiście miejsce na utrwalenie zabytków, historii, widokówek z życia miasta – ale na pierwszym planie pozostają ludzie.

Sam Maciąg jakoś nie wzbudził we mnie sympatii swoją osobą, choć opowiada zabawnie i raczej ciekawie. Wydał mi się strasznie pewny siebie i drażliwy (na ile można wyciągnąć takie wnioski z lektury). Czytając książkę nie mogłam się oprzeć wrażeniu, że dobrze by jej zrobiło trochę pokory ze strony autora zamiast „mocnego własnego zdania w sprawie każdego przecinka“. Ale lektura była ciekawa i inna. Rozśmieszyło mnie też, kiedy odpowiedział na mój niewypowiedziany zarzut: kilkakrotnie Robert i Ania decydowali się podjechać kawałek transportem miejskim lub stopem. Myślałam sobie wtedy, że „miało być rowerem“. I za chwilę czytam:

Różni ludzie mają różne zdanie na ten temat i nawet nazywają podjeżdżanie „oszukiwaniem“. A ja pytam: że co proszę? Jak mogę oszukiwać, skoro to moja podróż, a nie jakiś wyścig?

Nie sposób się nie uśmiechnąć i nie przyznać mu racji ;)

Pojawiło się też sporo ciekawostek i interesujących spostrzeżeń. Na przykład dotyczących oceniania, co jest ważne i ważniejsze:

Nagle, dokładnie o 22, wszędzie zgasły światła. W Indiach takie odcinanie prądu jest tak powszechne, że niemal oczywiste. Podobnie jak to, że można mieć kilkadziesiąt bomb atomowych, ale elektryczności już nie. Bo elektrycznością nie można się pochwalić ani nikogo nią wystraszyć.

Nieraz też autor dryfował w stronę poważniejszych refleksji – im dalej, tym częściej. Bardziej chłonął, częściej słuchał. Obserwował bez przymiotników. I lektura stawała się jakaś głębsza, tchnąca mądrością płynącą z doświadczenia.

Książka, jak wszystkie z tej serii, jest pięknie wydana i opatrzona licznymi fotografiami, choć Maciąg przyznaje, że często odsuwa aparat od twarzy i zamiast robić kolejne zdjęcie, woli być tu i teraz: musisz podjąć decyzję, na ile chcesz to chłonąć, a na ile utrwalać na kliszy czy małym czarnym plastiku. Na ile jesteś tu obserwatorem, a na ile chcesz się w to wszystko, może nawet wulgarnie, wcisnąć, by zaspokoić swój fotograficzny głód. Jednak te zdjęcia, które zdecydował się zrobić, pozwalają czytelnikowi obejrzeć kawałek innego świata – a to już dużo.

A koniec? Prawie koniec:

Widziałem cuda Himalajów. Magię. Tajemnice. Całe ich piękno i ogrom (…). I obym nigdy tego nie zapomniał.

Czy zechcecie prześledzić tę trasę razem z nim, zależy już tylko od Was :)

Moja ocena: 7/10.

Za egzemplarz książki bardzo dziękuję Wydawnictwu Bernardinum.