Bez słońca, bez ciepła, bez nadziei

Cormac McCarthy, Droga

Wydawnictwo Literackie

Cormac McCarthy (ur. 1933) jest uznawany za jednego z najważniejszych współczesnych powieściopisarzy amerykańskich. Jest także autorem dramatów i scenariuszy. Do jego najgłośniejszych powieści należą Krwawy Południk (1985), Rącze konie (1992), To nie jest kraj dla starych ludzi (2005) oraz Droga (2006), za którą otrzymał między innymi Nagrodę Pulitzera.

Kolejna powieść amerykańska, którą czytam w ostatnim czasie. Po książkę sięgnęłam zachęcona licznymi entuzjastycznymi recenzjami. O dziwo, wbrew temu, jak to zwykle w takich przypadkach bywa... nie rozczarowałam się.

Postapokaliptyczna rzeczywistość. Beznadziejnie szary, monotonny, martwy krajobraz; wszechobecny kurz i popiół; temperatura, przy której bezpowrotnie zapomina się, co znaczy "ciepło". Żadnych zwierząt, roślin – jedynie suche drzewa. I pojedynczy ludzie, wynaturzeni, zezwierzęceni, przerażający. Świat, w którym nie ma miejsca na życie. Świat bez nadziei.

Bohaterami powieści są ojciec i syn, których imion nigdy nie poznamy, wędrujący ku wybrzeżu. Nie wiedzą, co ich czeka na miejscu, czy rzeczywiście tamten kawałek planety będzie inny od tych przebytych setek kilometrów... I chyba sami w to nie wierzą. Ale dokądś przecież trzeba zmierzać...

Każdy kolejny krok to większy wysiłek. Każdy dzień to niepewność. Nieustanny strach, przejmujące zimno, wiecznie doskwierający głód. A do tego szare niebo, szara droga, szare drzewa, woda, ziemia – wszystko. I dwie postacie, razem w tym pyle i beznadziei.

Miłość ojca i syna, jaką przedstawia nam McCarthy, przejmuje do głębi. Mężczyzna, który mimo postępującej choroby robi wszystko, by zapewnić dziecku bezpieczeństwo, jedzenie, jakiś cel. Uspokaja, otacza troską, całym sobą żyje dla niego. Nie raz staje przed wyborem, którego syn nie akceptuje, a którego dokonuje właśnie ze wględu na jego dobro. I chłopiec: ufny, pełen prostoty, rozumiejący więcej, niż można się spodziewać. "Dobrze", powracające refrenem we wszystkich rozmowach, "dobrze" nabrzmiałe sensami, a jednocześnie dające odrobinę poczucia bezpieczeństwa. Cała gama emocji, które obaj przeżywają.

Niektóre sceny sprawiają, że po plecach przechodzą ciarki: momenty rodem z horroru. Innym razem wraz z głównym bohaterem przeżywamy przejmujący ból, troskę. Rozmowy mężczyzny i chłopca skłaniają do refleksji. Podczas ich wędrówki wiele razy zadawałam sobie pytanie: po co? Żyją, ale ich życie polega na ciągłej walce o przetrwanie, a nadziei na lepsze nie ma. Więc po co? Czemu tak usilnie starają trwać, dotrzeć na wybrzeże? A jednak dobro ocalało, choćby w tych dwóch szarych postaciach "niosących ogień", jak o sobie mówią. A więc jest jeszcze jakiś sens.

McCarthy świetnie posługuje się językiem. To oszczędna, surowa proza, krótkie zdania, dialogi pozbawione komentarzy – jedynie słowa wyrzucane z wnętrza, prawie niewyodrębnione w tekście. Wykreowany przez niego świat nieprawdopodobnie silnie oddziałuje na wyobraźnię: pochłania od pierwszych stron, przytłacza, osacza i nie chce wypuścić. Nie należę do osób, które łatwo się wciągają w fikcyjną rzeczywistość, tym razem jednak nie mogłam się oderwać, a po zamknięciu książki to mój świat wydawał mi się dziwny.

W powieściach tej klasy można znaleźć bardzo wiele i mówić o nich godzinami. Cały czas pojawiają mi się w głowie nowe myśli, których nie dam rady już opisać. Ale przede wszystkim jest to dla mnie wspaniała, wyjątkowa powieść o relacji ojciec-syn – prostej i skomplikowanej jednocześnie. Nie wiem, jak autor to robi, ale miłość mężczyzny do tego chłopca można podczas lektury odczuwać każdą komórką ciała.

Najmniej podobało mi się zakończenie – szczególnie kilka ostatnich stron. Za krótkie? Za mało mówiące? Co dalej? Wydaje mi się nieproporcjonalne w stosunku do reszty książki.

Mimo to uważam, że książka jest rewelacyjna. Poruszająca, wstrząsająca, smutna i trudna. Zostawiająca czytelnika z mnóstwem pytań. Nie pamiętam, kiedy ostatnio lektura wywołała we mnie tyle emocji i tak długo trwała w pamięci. Do tego naprawdę wspaniały język. To jedna z najlepszych powieści, jakie ostatnio miałam okazję czytać i na pewno sięgnę jeszcze po inną książkę McCarthy'ego.

Jeśli jeszcze nie czytaliście – absolutnie polecam!

Moja ocena: 8/10.