Umiesz żyć offline?

Byłam pewna, że muszę przeczytać tę książkę, kiedy tylko zobaczyłam pierwszą (i, o dziwo, jedyną) recenzję. Nawet nie próbuję sobie wmawiać, że nie jestem uzależniona od internetu albo smartfona. Co prawda w przeciwieństwie do autorki e-Migrantów nie nadałam mu imienia, ale sięgam po niego niezliczoną ilość razy, od rana do wieczora, dzień w dzień – nawet kiedy do niczego konkretnego go nie potrzebuję.

Wiem, jest źle. Ale nawet jeśli z Wami jest lepiej, czytajcie dalej.

Susan Maushart jest samotną matką trojga dzieci. W momencie rozpoczęcia eksperymentu mają one odpowiednio 18, 15 i 14 lat (nie, nie były zachwycone pomysłem matki) i pojęcie „uzależniony od mediów“ jest w ich przypadku wysoce niewystarczające; jak wyjaśnia autorka we wstępie, Anni, Bill i Sussy z a m i e s z k u j ą media. Żyją nimi. Stali się jedynie dodatkiem do własnego profilu na portalu społecznościowym. Maushart nazywa ich (za innymi źródłami) cyfrowymi tubylcami – urodzili się „okablowani“ i media są ich naturalnym środowiskiem. Sama jest cyfrową imigrantką, ale u siebie też zaczęła zauważać niepokojące objawy uzależnienia od elektroniki, co w połączeniu z troską o dzieci popchnęło ją do radykalnego kroku: odcięcia się na pół roku od telewizji, komputerów, telefonów komórkowych, iPodów i innych cudów techniki. Zakaz obowiązywał tylko u nich w domu, co oznacza, że dzieci nadal mogły korzystać z internetu w bibliotece lub u znajomych (wszystkim, którzy teraz pomyśleli: „łeee....“ albo „phi!“, polecam choćby i takie ograniczenie na chociaż miesiąc), niemniej jednak wyrzeczenie było niemal heroiczne. I uprzedzam nieudolne próby wymigiwania się: autorka jest dziennikarką. Pracuje na komputerze. Wszystko się DA, jeśli się chce.  

W książce przeplatają się dwa rodzaje treści: przebieg eksperymentu, obserwacje i wnioski z życia wzięte oraz dane statystyczne, wyniki badań, analiza współczesnych problemów, zagrożeń, sytuacji społecznej. Wszystko to szalenie ciekawe i przede wszystkim zatrważające. Zwłaszcza że już nieaktualne, przez ostatnie cztery lata wszystkie liczby na pewno drastycznie wzrosły – a już w tej opublikowanej formie brzmią szokująco i każą naprawdę przemyśleć sposób, w jaki korzystamy z technicznych nowinek.

Poza tematami okołomedialnymi e-Migranci pełni są refleksji na temat czasów współczesnych, życia rodzinnego (z naciskiem na macierzyństwo). Bardzo interesujących refleksji. Maushart nie czaruje, nie wybiela, przyznaje, że nieraz idzie na łatwiznę (jak choćby przekupując dzieci, by wzięły udział w eksperymencie) – a jednak ma odwagę zrobić coś, o czym wiele osób marzy, a jeszcze więcej – panicznie się boi. Odciąć się.

Oprócz tego, że naprawdę daje do myślenia, książka jest bardzo zabawna. Jako dziennikarka, autorka potrafi pisać w sposób przykuwający uwagę, dowcipnie i z dystansem do siebie. Do tego bardzo umiejętnie wplata porównania do świata elektroniki, co w kontekście całej książki daje komiczny efekt. Nieraz się śmiałam w głos, choć niestety większość uwag mimo wesołego opakowania jest przygnębiająca: obnaża tragiczny stan społeczeństwa utopionego w ekranach i monitorach.

W każdym razie czyta się świetnie!

Przy okazji wyjaśnię: Maushart nie jest apologetką przeszłości, nie demonizuje mediów, nie ma ochoty na resztę życia zaszyć się w ciemnym lesie. Miała pewne podejrzenia i miała też odwagę, by je zweryfikować. Miała oczekiwania wobec eksperymentu, ale tak naprawdę dopiero w jego trakcie mogła się przekonać, jak destrukcyjny wpływ na codzienne funkcjonowanie całej rodziny miało nieograniczone korzystanie z komputerów i iPodów. Obserwowała, uczyła się (między innymi żyć w ciszy), wyciągała wnioski. Przyznaje też bez wahania: „Oczywiście, że się nudziliśmy!“. Problem polega na tym, że my dzisiaj panicznie boimy się nudy. Nie przyznajemy sobie do niej prawa, nie pozwalamy na nią dzieciom. Zapomnieliśmy – a bohaterowie eksperymentu mieli okazję przekonać się o tym na własnej skórze – że to właśnie nuda wyzwala kreatywność, jest bodźcem do zmian, każe działać.

Dla mnie całość była dodatkowo interesująca ze względu na to, że wszystko przede mną: na razie jestem odpowiedzialna za własne uzależnienie, ale już niedługo będę musiała nauczyć dzieci, jak korzystać z internetu z umiarem i bez uszczerbku dla realnego życia. Pokierować dzieci, które w wieku dwóch lat umieją grać w gierki na smartfonach, a w wieku dwóch i pół włączają sobie filmiki na youtube i robią zdjęcia. Na szczęście ostatnio Krzysiul stracił zupełnie zainteresowanie telefonem.

e-Migranci zawierają naprawdę masę świetnych spostrzeżeń i przemyśleń, a także gotową receptę na rozsądne życie w świecie mediów. Choć plasuję się gdzieś pomiędzy cyfrowymi tubylcami i imigrantami (świetnie pamiętam czas, kiedy telefon miała tylko sąsiadka), odnalazłam się w wielu obrazach, odczuciach, objawach (na przykład na myśl o życiu bez elektroniki – obawa, że przegapię „coś istotnego“; niesprecyzowane, ale niepokojące odczucie) i miałam się nad czym zastanawiać. Ciężko obiektywnie określić wpływ jakiegoś czynnika na nasze życie, póki się go nie odetnie: tu na szczęście ktoś to zrobił za nas i możemy czerpać garściami z jego doświadczenia. Warto przeczytać, niezależnie od tego, czy wydaje Wam się, że macie problem z internetem/grami/telefonem/telewizją, czy nie. Dla rodziców pozycja obowiązkowa. 

W takim świecie żyjemy i nie da się już tego odwrócić (ostatnio się dowiedziałam, że u siostry w szkole nie ma już papierowych dzienników lekcyjnych; moje dzieci pewnie nie uwierzą, jak im powiem, że kiedyś takie były...). Ja mam mnóstwo postanowień, na początek wywaliłam z telefonu aplikację do fb i zrezygnowałam z „wielozadaniowości“ (co oznacza, że w tej chwili, pisząc recenzję, NIE oglądam telewizji, jak to miałam w zwyczaju do tej pory).

Polecam gorąco!

Jak się mają Wasze uzależnienia?

Susan Maushart, e-Migranci

Wydawnictwo Znak

Znajdziesz mnie też na Facebooku