Polska język trudna jest, czyli uczymy się całe życie

Katarzyna Kłosińska, Co w mowie piszczy?

Grupa Wydawnicza Publicat

Uwielbiam ciekawostki językowe, uwielbiam dowiadywać się nowych rzeczy: skąd się wzięło dane powiedzenie, dlaczego tak się mówi, jaka jest historia poszczególnych słów. Uwielbiam pogłębiać swoją wiedzę o języku, zwłaszcza że dzięki niej zarabiam na chleb (no dobra, na chleb zarabia mąż, ja na waciki ;) ) i im więcej wiem, tym pewniej się czuję. A języka uczymy się całe życie, bo to przecież żywy twór: wciąż się zmienia, ewoluuje. Pani dr hab. Katarzyna Kłosińska też przyznaje, że konsultowała się z innymi specjalistami; i nic w tym dziwnego, nikt przecież nie wie wszystkiego. Zresztą nie wstyd nie wiedzieć, wstyd nie być ani trochę ciekawym.

Autorka ujęła mnie już we wstępie swoim podejściem do języka: język jest (…) czymś na kształt skarbnicy, w której przechowuje się zwyczaje rodzinne, emocje związane z ulubionymi miejscami i ludźmi, którzy już odeszli, z czasem, który minął. Język jest tym, co nas łączy z przeszłością, co nas spaja jako członków wspólnot: rodziny, miasteczka, kraju, a jednocześnie tym, co jest indywidualne dla każdego z nas. (…) Wierzę, że śledząc opowieści o języku, będziemy mogli dowiedzieć się czegoś o sobie. Historie związane ze słowami odkrywają bowiem przed nami sporo wiedzy o naszych zwyczajach i gustach, o naszej przeszłości i mentalności.

Książka powstała na podstawie audycji radiowej, jako odpowiedzi na listy słuchaczy. Zagadnień w niej poruszonych jest mnóstwo i są bardzo różnorodne: dotyczą poprawności językowej, historii słów i przysłów, zapożyczeń, nowinek, modnych wyrazów – wszystkiego, co się w języku działo i dzieje nadal. O niektórych rzeczach nie miałam pojęcia (nigdy nie słyszałam podobno popularnego zapożyczenia „mapa drogowa“ w sensie „plan działań“ – pewnie dlatego, że nie oglądam polityków w telewizji). Na inne nawet nie zwracałam uwagi. Jeszcze inne – rozumiałam jakoś intuicyjnie, ale nie uświadamiałam sobie dokładnie, co, jak, dlaczego (na przykład wiedziałam, czym się różni ludowy od ludycznego, nie wiedziałam natomiast, że te wyrazy nie są ze sobą spokrewnione – mają zupełnie różne pochodzenie). Dowiedziałam się, że Rej wcale nie porównywał Polaków do gęsi i że powiedzenie „Od sasa do lasa“ nie upamiętnia konfliktu Leszczyńskiego z Sasami, poznałam pochodzenie sformułowania „poszło jak z płatka“... i wiele, wiele innych.

Znalazły się oczywiście również takie zagadnienia, które nie były dla mnie niespodzianką ani nowością (co za ulga, jednak coś wiem), cała seria popularnych błędów, a nawet takie kwestie, które, zdawałoby się, są jasne dla każdego absolwenta podstawówki (na przykład „czytać od deski do deski“ i „benedyktyńska cierpliwość“). Język publikacji jest bardzo prosty, nie ma mowy, żeby kogoś przerosły tłumaczenia pani doktor: są krótkie, poparte przykładami nawet, gdy to niekonieczne, czasem mogą się wręcz wydać żenujące (przy okazji „języczka u wagi“ autorka dokładnie opisuje, jak wygląda waga szalkowa, przy „pi razy drzwi“ wyjaśnia, że pi to nazwa liczby mającej wartość w przybliżeniu 3,14, a przy „ruskim roku“ czytamy: Pobyt w carskim więzieniu, a szczególnie wygnanie na Syberię, były bardzo dotkliwą i długą karą...). 

Kilka razy czułam niedosyt; nie ma się jednak co dziwić, to nie publikacja dla językoznawców, a zbiór ciekawostek i odpowiedź na problemy nurtujące przeciętnych użytkowników języka, większości z nich raczej nie interesują prasłowiańskie rekonstrukcje :) To wszystko nie zmienia faktu, że Co w mowie piszczy? jest skarbnicą bardzo interesujących informacji. Kłosińska uczula na wiele zjawisk językowych, zwraca uwagę na wyrazy rozprzestrzeniające się jak zaraza (dedykować, projekt, rekomendować), tłumaczy, wskazuje poprawne formy, sięga w przeszłość. Już wiem, że po przeczytaniu tej książki jeszcze więcej błędnych sformułowań będzie mnie drażnić – ale taka jest cena za bycie świadomym użytkownikiem języka. Dla mnie to naprawdę świetna lektura i jestem pewna, że każdy – niezależnie od wiedzy – może z niej coś wynieść.

Autorka wyraża nadzieję, że Czytelnik znajdzie w tym tomie coś, co go zaintryguje, zaskoczy, zdziwi. Ja znalazłam.

Polecam serdecznie, takich publikacji nigdy dość. Uczmy się mówić po polsku, poznawajmy nasz ojczysty język.

Za książkę bardzo dziękuję Grupie Wydawniczej Publicat.