Co potrafi nastolatka

Helen Oyeyemi, Mała Ikar

Wydawnictwo W.A.B., seria Z miotłą

Mała Ikar podobno powstała, gdy Helen Oyeyemi (ur. 1984) była w liceum. Gdybym nie dowiedziała się o tym z okładki, nigdy by mi nie przyszło do głowy, że ktoś tak młody mógł stworzyć tak dobrze napisaną, dojrzałą i ciekawą książkę. Z drugiej strony – może właśnie stąd świeżość, inność tej powieści? Wielkie zaskoczenie, świetna lektura. 

Autorka urodziła się w Nigerii, a w wieku czterech lat przeniosła się do Anglii. Podobnie jest z główną bohaterką powieści: ośmioletnia Jessamy jest córką Anglika i Nigeryjki i mieszka w Londynie. Nad wiek dojrzała, samotna wśród rówieśników, bardzo wrażliwa... zawieszona gdzieś pomiędzy, niemogąca sobie znaleźć miejsca. Wszystko się zmienia, kiedy podczas wakacji w Nigerii poznaje Tilly Tilly, śmiałą, wesołą, żywą dziewczynkę w podobnym wieku. Wreszcie ma prawdziwą przyjaciółkę...

Przez pierwsze sto stron wydaje się, że to po prostu opowieść o samotnym dziecku, zderzeniu dwóch bardzo różnych kultur, dziecięcej przyjaźni. Później jednak pytania zaczynają się mnożyć, fabuła zbliża się do powieści psychologicznej. W końcu robi się trochę upiornie... To wszystko może brzmieć dziwacznie albo tendencyjnie, ale takie nie jest. Czyta się świetnie – nie pamiętam, kiedy ostatnio jakaś książka tak bardzo mnie wciągnęła. Hipnotyzująca, mroczna, poetycka. Zakorzenienie Oyeyemi w dwóch kulturach dało jej bazę, którą umiała fantastycznie wykorzystać. Choć Afryka pojawia się jedynie na początku i na końcu powieści, nigeryjski duch przenika ją niemal od pierwszej do ostatniej strony i czyni fascynującą dla każdego, kogo ciekawią obce kultury. Podczas wakacji Jess spędzonych w Afryce wszystko wydaje się bardziej intensywne, ludzie wrażliwsi, świat bliższy. Dziadek-Nigeryjczyk jest jedną z tych osób, które po prostu WIDZĄ i WIEDZĄ. Cała powieść została zbudowana na pierwotnej wierze w połączenie bliźniaczych dusz – i jest w tej mitologii piękno i siła, nawet jeśli nie ma ona nic wspólnego z naszą wizją świata. 

Czasem przez treść przebija jeszcze nieporadność stylu, ale to raczej nieliczne momenty. Autorka dobrze operuje słowem, wie, co chce przekazać i ma na to ciekawy pomysł. Można się niekiedy pogubić w metaforach i obrazach, ale to chaos zamierzony: gubimy się razem z Jess, jej rodzicami, koleżanką. Tak ma być. 

Można Małą Ikar czytać na wiele sposobów, wyłuskiwać poszczególne wątki, próbować uporządkować i zracjonalizować przedstawioną przez Oyeyemi historię. Jestem pod wrażeniem złożoności tej powieści. Jednocześnie cieszę się, że spędziłam z nią kilka godzin, podczas których naprawdę przeniosłam się w inny świat. Ciężko mi było odrywać się od lektury, a wierzcie, ostatnio zdarza się to bardzo rzadko. Pozostaje mi tylko mieć nadzieję, że polscy wydawcy zainteresują się kolejnymi powieściami Oyeyemi, bo jeśli są one tak samo skomplikowane jak ta, nie mam szans zrozumieć ich w oryginale.

Moja ocena: 9/10.

PS Zdecydowanie najsłabszą stroną powieści jest tłumaczenie. Ile znacie osób, które mówią „No, trudna rada“, kiedy przepali im się żarówka? Bo w Małej Ikar są aż dwie takie osoby. W dodatku bardzo luźno ze sobą powiązane, nie ma więc mowy o przejmowaniu nawyków językowych.