Św. Mikołaj przestał istnieć po raz drugi

Bernard Cornwell, Zimowy monarcha

Instytut Wydawniczy Erica

Kolejna osławiona na blogach książka, której fenomenu zupełnie nie pojmuję. Miałam kiedyś fazę na opowieści o królu Arturze, czytałam wszystko, co udało mi się znaleźć, i choć było to jakieś dziesięć lat temu, to jednak miałam wielką ochotę sięgnąć po chwaloną trylogię Cornwella. No i sięgnęłam.

Brytania, V wiek. Umiera król Uther, a prawowity następca tronu, Mordred, ma zaledwie kilka miesięcy. Radzie, która ma sprawować tymczasową władzę, nie udaje się utrzymać pokoju między królestwami: wszędzie szaleje wojna, którą Artur z całego serca pragnie zakończyć. Narratorem jest Derfel, początkowo chłopiec i prosty wojownik, wychowanek Merlina, który z czasem dorasta, zdobywa doświadczenie i zaszczyty; staje się też przyjacielem i wiernym sługą wspaniałego Artura.

Czego z pewnością nie można zarzucić Cornwellowi, to sztampowego potraktowania tematu. Wywrócił mi świat dziecięcych wyobrażeń (bo większość moich lektur i obejrzanych filmów to okres podstawówki i gimnazjum) do góry nogami, i to właśnie mi się nie spodobało. Opowieści o królu Arturze kochałam za to, jakimi je zapamiętałam: rycerze (Cornwell prostuje: wojownicy!) szlachetni i dzielni, postacie może wyidealizowane, ale to przecież przywilej baśni, wyraźny podział na dobro i zło, mądry i budzący respekt Merlin, wreszcie cała średniowieczna atmosfera. Autor zabrał mi to wszystko, proponując nowatorską wersję legendy, a w rezultacie tworząc całkiem przeciętną według mnie powieść historyczną, która niczym się nie wyróżnia na tle innych. Jasne, że zamiast mydlić sobie oczy cudownymi obrazami lepiej poznać prawdę – tyle że przekazów na temat tych postaci jest tak niewiele, że trudno mówić o jakichkolwiek pewnikach, wersja Cornwella jest więc tak samo wymyślona jak wszystkie inne, przy czym pozbawiona baśniowości i cudowności.

Jak wygląda świat Cornwella? Mamy silną, przebiegłą Ginewrę, która pragnie, by Artur koniecznie został królem i w której oczach „płonie okrucieństwo“. Mamy Artura, który owszem, jest dobry i mądry, ale też egoistyczny i (delikatnie mówiąc) przesadnie ambitny. Mamy Merlina, który przemierza całą Brytanię w poszukiwaniu trzynastu skarbów mających przywrócić panowanie dawnym bogom, i który jest niewątpliwie mądry, ale też zgryźliwy, złośliwy i zupełnie niedbający o dobro i zło: gdyby uznał, że wrogowie Artura lepiej przysłużą się jego celom, bez wahania by do nich dołączył. Morgana jest postacią poboczną i właściwie niemającą nic do powiedzenia. I wreszcie Lancelot – ukochany Lancelot :) – który w Zimowym monarsze z jednej strony „przypomina jadowitego węża“, a drugiej jest zadufanym w sobie bawidamkiem, lalusiem i tchórzem: nie walczy, a jedynie każe wszystkim sławić swoją odwagę i przywłaszcza sobie sukcesy innych. Może tacy bohaterowie są prawdziwsi, może przynajmniej bardziej prawdopodobni, ale powtarzam jeszcze raz: dla mnie opowieść o królu Arturze to baśń. Po co odbierać ludziom baśnie?

Magii w powieści praktycznie nie ma. Są uroki, sztuczki, przesądy, które z pewnością były brane na serio 1500 lat temu, są szaleńcy kontaktujący się z bogami, ale nic poza tym. Ani Merlin, ani nikt inny nie dokonuje na pięciuset pięćdziesięciu stronach niczego przekraczającego granice prawdopodobieństwa. Jest za to mnóstwo walk i polityki, kwestie sojuszów, jedności, prywatnych zatargów – coś, co mnie zwyczajnie nudzi. I stosunkowo dużo opisów.

Ciekawym wątkiem było ścieranie się pogaństwa z chrześcijaństwem: część bohaterów wierzy w jednego Boga, inni trwają przy starych wierzeniach i plują na wszystko, by pozbawić zło mocy. Nie był to jednak obraz na tyle pogłębiony, by stanowił solidny atut powieści; racje obu stron wydały mi się raczej potraktowane dość stereotypowo.

Największym plusem powieści – i tego autorowi nie odmówię – jest dbałość o prawdę historyczną. Cornwell umieszcza całą historię w V wieku i dostosowuje realia do tego, co było w tym czasie możliwe: nie ma więc rycerzy, tylko wojownicy, nie ma okrągłego stołu, nie ma imponujących murowanych zamków. Pojawiają się też ciekawostki, na przykład okazjonalne wzmianki na temat tego, w jaki sposób farbowano suknię na dany kolor, bardzo zgrabnie wplecione w narrację. Najbardziej zresztą podobało mi się kilkustronnicowe posłowie autora, w którym wyjaśnia on, jakie elementy legendy odrzucił jako nieprawdopodobne, a co wprowadził do powieści w ramach przywracania bardziej realistycznej wersji. To było naprawdę ciekawe, nie świadczy chyba jednak za dobrze o samej książce.

Ach, i na koniec jeszcze – powieści przydałaby się solidna korekta, bo osoba, która się tym w tej chwili zajmuje, nie ma bladego pojęcia o polszczyźnie. Setki błędów interpunkcyjnych, nagminne oddzielne zapisywanie „nie“ z imiesłowami przymiotnikowymi (nie zamieszkany itp.) – reforma nakazująca pisać je zawsze łącznie (poza bardzo nielicznymi wyjątkami) weszła w 1998 roku, to chyba dość czasu, by osoba odpowiedzialna za poprawność językową literatury zdążyła się zorientować?! No i literówki, z „pospolitym mszeniem“ na czele. Ech.

Jestem pewna, że książka może się podobać. Jeśli ktoś lubi świeże spojrzenie na znane wszystkim opowieści albo po prostu powieści historyczne, w których na pierwszy plan wysuwa się polityka, to proszę bardzo. Ja się czuję, jakby mnie czegoś pozbawiono, zwłaszcza że książka sama w sobie nie jest jakoś świetnie napisana. Dobrze, ale nic poza tym. I na pewno nie sięgnę po kolejne tomy.

Moja ocena: 4/10.